Büyük İslam İlmihali - Ömer Nasuhi Bilmen

Müslümanların her konuda bilgi sahibi olmaları bir görevdir. Din konusunda bilgi ise, İlmihal (herkesin durumuna göre gerekli olan bilgiler) adını alarak en önemli yeri tutar.

Her müslümanın, bağlı bulunduğu İslam dini konusunda yeterli bilgi sahibi olması bir borçtur. Edindiği bilgilerle de üzerine düşen dini görevleri yerine getirmiş olacaktır.

Aslında bütün insanlığın manevi ruhu yerinde olan dinden, din bilgisinden hiç kimse uzak kalamaz. Öteden beri ister ilkel olsun, ister medeni olsun toplumlar, hiçbiri dine bağlı kalmaktan dışarı çıkamamıştır. İnsanların gerçek mutlulukları ve saadetleri ilâhi bir din yolu ile ortaya çıkar. Sağduyulu kimselerin ruhları ve vicdanları, böyle bir din ile huzursuzluktan kurtulur, yatışır. İnsanlığın yaratılışındaki yüksek amaç, ancak böyle ilâhî bir dine sarılmakla gerçekleşir.

Öyle ise, uyanık bir ruha, temiz bir vicdana sahip olan insan, böyle gerçek bir dinden nasıl uzak kalabilir? Kendi benliğini, geleceğini ve mutluluğunu korumak isteyen bir insan, böyle yüce bir dinin inançlara, temizliğe, ibâdete, helal ve harâma, ahlâka dair kutsal hükümlerinden muhtaç bulunduklarını öğrenip uygulamak duygusundan nasıl habersiz kalabilir? O mübarek dinin yaşamasına, yükselmesine, yayılmasına, medeniyet saçan şanlı tarihine ait bazı bilgileri öğrenmek isteğinden, insan nasıl gafil bulunabilir? Hiç şüphe yok ki, benliklerini kaybetmeyen uyanık kişi ve cemiyetler, bu ihtiyacı ruhlarında duymuşlardır. Dini eserleri aramayı, onları bulup okumayı gerekli görmüşlerdir. İnsanların, yaratılışlarındaki meyilleri ve ruhî ihtiyaçları sebebiyle her asırda din bilginleri tarafından sayısız dini eserler yazılmıştır.

Ancak her devrin ve muhitin durumuna ve kabiliyetine göre bu gibi eserlerde bir yenilik göstermek, manâ ve ruhları değişmeyecek şekilde dini meseleleri imkan dahilinde herkesin anlayabileceği bir ifadeyle yazmak, bunların birtakım hikmet ve faydalarını sade bir dille ortaya koymak da çok gereklidir.

İslâm dininin kapsadığı hükümler, esas bakımından dört kısma ayrılır:

1. İtikada ait hükümler,
2. İbâdetlere ve amellere ait hükümler,
3. Helal-harâm olan şeylere, mubah ve mekruhlara ait hükümler,
4. Ahlâka ait hükümler. Bu dört kısım hüküm üzerinde çok geniş ve değerli kitaplar yazıldığı gibi, özet halinde kolay anlaşılır kitablar da fazlasıyla yazılmıştır.

Gerçek şu ki, bu dört kısmın her biri üzerinde ayrı ayrı birer kitab yazılmış; fakat dört kısmı bir araya toplayan kitaplar azınlıkta kalmıştır. Biz aslında ayrıntılı eserlerden uzak kalamayız.

Ancak böyle geniş kapsamlı eserleri okuyup onlardan gerekli meseleleri seçip ayırmaya herkesin gücü yetmez. Görevleri ve zamanları buna elverişli olmaz. Çok kısa eserler de ihtiyacı karşılamaya yeterli olmaz, maksadı karşılayamaz. Üstelik bu eserlerin ifadesi ağır olursa, istenilen bilgileri elde etmek çok güçleşir. Çeşitli görev ve hizmetlere ayrılmış olan din kardeşlerimizin dini ihtiyaçlarını yeterince karşılayabilecek bir "İlmihal" kitabı yazılmasını çok kimseler benden isteyerek, bana başvurmuşlardı. Bunun üzerine kutsal dinimizin itikada, temizliğe, ibâdete, kerahiyet (hoş olmayan) ve istihsana (güzel olan şeylere), ahlâka dair hükümleri üzerinde ve bir kısım büyük peygamberlerin hayadan ile İslam dininin tarihçesine ait on kitabdan ibaret, oldukça büyük bir "İlmihal" kitabı yazmayı bir görev bildim. Yüce Allah'dan yardımlar dileyerek bu görevi yerine getirmeye başladım. En güvenilir, en kıymetli din kitaplarımıza başvurdum. İbâdetler kısmını daha uzunca hazırlamaya çalıştım.

İkram ve feyzi bol olan yüce Allah'ın yardım ve ihsanı ile meydana gelen bu esere "Büyük İslam İlmihali" adını verdim. Eğer bu eserim, din kardeşlerimin faydalanmalarına hizmet ederek hayır dualarını kazanmaya vesile olursa, kendimi bahtiyar sayarım. Bütün yazı ve çalışmaları ile yalnız Hak Teala Hazretlerinin rızasını kazanmak isteyen aciz bir yazar için bundan büyük mükâfat olmaz. Başarı yüce Allah'tandır. (Fatih Dersiamlarından Erzurumlu Ömer Nasuhi Bilmen.)